Duurzaam toerisme Zuidoost-Azië komt moeizaam op gang

Reizen, maar dan wel op een verantwoorde manier en het liefst ook met een positieve impact. Onder westerse toeristen zou hier toenemende vraag naar zijn. Veel landen zoeken echter nog naar de balans tussen natuurbehoud, lokaal welzijn en inkomsten.

‘Duurzaam’ en ‘verantwoord’ toerisme is volgens een recent onderzoek van de World Travel and Tourism Council, internationale brancheorganisatie voor de toerismesector, steeds meer in zwang. Bijna 70% van alle reizigers zou actief zoeken naar duurzame opties. Tegelijk is het op veel plekken, waaronder Zuidoost-Azië, nog ingewikkeld om een goede balans te vinden tussen natuur, de lokale bevolking en toerisme.

Dat bleek de afgelopen jaren ook in Thailand. Het azuurblauwe water van Maya Bay bij de Phi Phi-archipel in het zuiden van Thailand is waarschijnlijk een van ’s werelds meest gefotografeerde stukjes zee. De baai werd in 2000 in één klap wereldberoemd door de film The Beach, waarin een jonge Leonardo DiCaprio als naïeve backpacker in Thailand een ‘onontdekt paradijs’ in de baai vindt.

De gevolgen voor het paradijs van Maya Bay lieten niet op zich wachten. De plek werd jarenlang platgewalst door een niet aflatende stroom toeristen op zoek naar het perfecte foto-moment. Nadat het maagdelijke strand en het zeewater er steeds meer begon uit te zien als een open riool, grepen de autoriteiten in 2018 drastisch in en sloten de toegang tot Maya Bay volledig af om zo de natuur een kans te geven zich te herstellen. Dat is deels gelukt, al duurt het waarschijnlijk nog jaren voordat het koraal en de lokale vispopulaties zijn hersteld.

Pas na bijna vier jaar, in 2022, ging de baai weer open, met meerdere beperkingen. Nu mogen nog maar 375 toeristen op hetzelfde moment de baai in. Voorheen was dit soms zevenduizend mensen tegelijk. Toeristen die op het strand op de foto willen, mogen alleen tot hun knieën de zee inlopen om zo beschadiging van het koraal te voorkomen.

Een goed voorbeeld van duurzaam toerisme is Maya Bay dus niet, beaamt expert Nia Klatte van adviesbureau Considerate Group, actief in duurzaam toerisme. ‘Zover had het nooit moeten komen. Een bestemming helemaal dichtgooien is ontzettend ingrijpend voor de lokale economie. Niet alleen voor de grote resorts, ook voor de vele kleine restaurants en bijvoorbeeld taxichauffeurs had dit grote gevolgen.’

Dergelijke drastische maatregelen worden overigens wel vaker genomen. Zo werd in de Filipijnen in 2018 het eiland Boracay helemaal afgesloten voor toerisme vanwege schade aan het milieu. Zes maanden later was de heropening.

Jan van der Borg, econoom en hoogleraar toerismemanagement aan de Katholieke Universiteit Leuven, stelt dat het niet altijd makkelijk is om de ‘collectieve kosten’ van toerisme in balans te brengen met de baten. ‘Bij toerisme gaat het vaak om openbare ruimte. Het probleem is dat als iets van iedereen is, er vaak een tendens van zelfvernietiging is zoals bij Maya Bay. Maar ook in Europa: denk aan de Amsterdamse binnenstad.’

Van der Borg pleit voor het managen van de openbare ruimte, al is dat voor overheden vaak nog niet zo makkelijk. Voor plekken die zijn aangeduid als Unesco-werelderfgoed, is dat eenvoudiger dan bestemmingen die dit label niet hebben, zegt hij. ‘Ook zie je dat steden, zoals Venetië, inmiddels overgaan op heffing van entreegeld om de binnenstad te bezichtigen.’

De bewustwording onder lokale overheden is volgens Van der Borg het allerbelangrijkste. ‘Als de jungle of het koraal op een gegeven moment is verdwenen, duurt het jaren om te herstellen. En soms is het überhaupt niet meer mogelijk.’

Het is absoluut mogelijk om toerisme op een duurzame manier te organiseren, stelt Klatte. Ze ziet dat verantwoordelijk toerisme juist goed kan zijn voor het behoud van natuur of andere bezienswaardigheden. ‘Toerisme kan naast inkomsten, bewustwording creëren onder de lokale bevolking over zaken als biodiversiteit en cultureel erfgoed.’ Volgens haar zijn er al veel kleine projecten in Zuidoost-Azië die hiermee succes hebben geboekt.

Klatte wijst er op dat de meeste grote reisorganisaties inmiddels strategieën hebben opgezet voor het behalen van hun zogeheten ESG-doelen (environment, social en governance). Toch is het voor toeristen vaak lastig om aan de buitenkant te zien of bijvoorbeeld een hotel op een duurzame manier te werk gaat.

Nieuwe EU-regelgeving die bedrijven dwingt om na te gaan of er sprake is van mensenrechtenschendingen of negatieve impact op het milieu vanuit de Europese Unie, brengt hier hopelijk verandering in, zegt Klatte. Deze regelgeving is nu nog in behandeling maar moet touroperators en andere bedrijven in de EU dwingen om anders te werk te gaan. ‘Als toeristen vervolgens voor bepaalde hotels en reisorganisaties kiezen, kunnen ze er zeker van zijn dat hun reis duurzaam is.’

Bron: FD